Fair om de wereld: vrouwenpower en fair trade koffie uit Nicaragua
In de blogreeks “Fair om de wereld” bespreken we elke maand een goed product uit een mooie plek ergens op de wereld. Of het nu koffie uit Ecuador is, chocola uit België en bestaat fairtrade cocaïne eigenlijk en waar moeten we dat dan zoeken? Voor elke blog hebben we een leuke gastblogger gevonden met een bijzondere interesse voor het gekozen product of regio. Deze maand Iris van Graven over vrouwenpower en eerlijke koffie in Nicaragua!
Nicaragua is weliswaar één van de armere landen in Centraal-Amerika: toch weerhoudt dat de inwoners er bepaald niet van om met een glimlach op hun gezicht vreugdevol en lachend door het leven te gaan. Graag neem ik je mee naar het werk in dit land van liefdevolle mensen waar ik in april kennis mee maakte. Koffie is, naast bananen, een van de belangrijkste exportproducten van Nicaragua. Een groot deel van de bevolking is dan ook werkzaam in de koffieproductie. Helaas zijn klimaatverandering, vergrijzing en slechte werkomstandigheden woorden die vaak vallen in de Nicaraguaanse koffiesector.
Puur natuur in de Zoete Zee
Iris in Nicaragua
De diversiteit van planten, bomen, bloemen en dieren in het land is onbeschrijfelijk. Te midden van alles wat groeit en bloeit in Nicaragua voel ik me groot en heel klein tegelijk. 95% van de koffie groeit hier in de schaduw van exotische fruitbomen op zo’n 1200 tot 1600 meter hoogte. Op het ongerepte Isla de Ometempe zag ik zo’n prachtige koffieplantage. Ometempe is een eiland van twee vulkanen die uitstijgen boven de wateren van Cocibolca (Lago de Nicaragua). De twee vulkanen zijn verbonden door een dunne, platte landengte ontstaan door lavastromen en vormen tezamen ’s werelds grootste eiland in een zoetwatermeer. Een ecologisch wonder.
Fair trade koffiepauze
Halverwege de kleine vulkaan op het eiland, de Madaras, bevindt zich een fair trade gecertificeerde koffieplantage. Tijdens een zweterige hike naar de top van de vulkaan genoot ik op die plek van een heerlijke kop koffie. De keurige rijen koffieplanten doken op tussen dichtgegroeide stukken jungle en open velden met vulkanische gesteente. De koffiebessen worden jaarlijkse van november tot maart door lokale arbeiders met de hand geplukt. Een moeilijk en arbeidsintensief proces, vertelt onze gids, waarbij plukkers met zware manden de steile plantages aflopen. De koffieplant gedijt nou eenmaal het best in een bergachtig gebied. Maar de fair trade gecertificeerde koffieboeren hebben een veel stabieler inkomen. Dat biedt de mogelijkheid om te investeren in hun boerderijen en trainingen om deze sterker te maken voor de toekomst, maar ook een goed loon voor de arbeiders en het in stand houden van biodiversiteit te bekostigen.
Problemen in de plantages
En deze zaken zijn hard nodig. De koffieteelt in Nicaragua, waaronder koffieplantage op de Maderas, is sterk onder druk komen te staan. Door klimaatverandering – hogere temperaturen, verwoestende stormen en meer regen – zien koffieboeren hun oogst afnemen en daarmee hun bron van inkomsten. Ook hebben de afgelopen jaren meer dan de helft van de koffietuinen te lijden gehad onder koffieroest. Dit is een agressieve schimmelziekte die zich snel verspreidt. Klimaatverandering wakkert deze schimmel aan. Met name de oudere en minder goed onderhouden koffievelden werden aangetast en moesten vernieuwd worden. Deze grootschalige en vooral dure renovaties van de koffievelden brengt veel werk met zich mee, maar vooral ook verlies van inkomen.
Een ander issue is dat de sector een slecht imago heeft onder jongeren: risicovol, slecht betaald en instabiel. De jeugd verlaat het afgelegen dorpsleven op zoek naar een actief sociaal leven en beter onderwijs in de stad.
Grote dromen, kleine stappen
Maar de Nicaraguaanse vrouwen wachten niet af en nemen initiatief om de toekomst rooskleuriger te maken. De koffieboerin op de Maderas vulkaan is één van de vrouwen van de Koffiecoöperatie La Central de Cooperativas Multisectoriales de Mujeres Rurales Feministas. Deze community van 250 Nicaraguaanse koffieboerinnen hebben ook hun productie zien afnemen door de problemen in de sector. Door de krachten te bundelen hebben zij bijvoorbeeld gezamenlijk speciale meststoffen te kopen die hun planten weerbaarder maken tegen weersveranderingen en ziektes.
De koffiegodinnen van Nicaragua
De godinnen van de Las Diosas community.
Maar de kracht van deze vrouwen community reikt verder dan hun eigen koffietuinen. Deze groep stoere vrouwen worden in Nicaragua ook wel de Godinnen – Las Diosas – genoemd. Stap voor stap bekijken de vrouwen hoe zij hun bedrijven kunnen aanpassen vanuit een biologische benadering. Winst en premies van het initiatief gaan naar de verbetering van gezondheid en onderwijs voor vrouwen en kinderen in de regio’s. Las Diosas moedigen jonge vrouwen aan economisch onafhankelijk te worden door hen bijvoorbeeld op te leiden in de van oudsher door mannen gedomineerde beroepen als timmer- en laswerk. Ook gaan de Godinnen geen enkele uitdaging uit de weg om fair trade producten als alternatief in de internationale markt te zetten voor de sterk neoliberale principes die daar nu gelden. In elk regio – waaronder op Isla de Ometempe in de vorm van opleidingen voor jongeren – bouwen de Godinnen in kleine community’s eigenhandig aan kansen voor de lokale omgeving.
Met de zon in haar ogen
Door kleine, positieve veelal bottom-up initiatieven bouwt Nicaragua aan een betere toekomst. Kinderen gaan naar school en met steeds meer kansen voor vrouwen, begint het land meer en meer te stralen. Bewonderenswaardig vond ik de grote kennis, bewustzijn en aandacht voor het ecologisch klimaat in het land en het opbouwen van eigen community’s om de lokale omgeving te laten opbloeien. Met liefde nuttig ik, terug in Nederland, dan ook een fair trade kopje koffie. Omdat ik nu weet dat ik koffieboeren – niet alleen in Nicaragua – daarmee ondersteun in hun strijd tegen de effecten van klimaatverandering én hun bestaan.
